Teil eines Werkes 
Bd. 1 (1751)
Entstehung
Seite
155
Einzelbild herunterladen

155

daß wenn er ſie in ſeinem gebiet nicht dul­den wollte, er fie. doch nicht zuruͤk treiben, oder ihren verfolgern in Frankreich wieder in die haͤnde geben, ſondern ſie ungehindert nach anderen ihren weg nehmen laſſen wollte. Welches ſchreiben man wegen der vielen nachdruͤklichen vorſtellungen dienſam erach­tet, ganz anhero zu ſetzen, alſo lautende:

Sereniſſime

Qi gravia ſint plerumque ex di­WM verſitate Religionum ocia: anti­quior tamen& ſanẽtior eſt naturae lex, qua homo hominem ferre, pati, imo& afflictum absque merito ſuo juvare tene­tur. Nec enim commercium inter gen­tes ullum eſſe aut ſubſiſtere poſſet absque hoc humanae Societatis vinculo, quo non tantum moratiores, ſed& barbarae ge.entes omni aevo inter fe: coaluerunt. Pervenit ad nos rumor, multos ex vici­na Gallia, qui eandem nobis cum pro­fitentur religionem, graviſſimis adverſus ipſos ibidem promulgatis Edictis per­culſos& conſcientiae ſtimulis, quo nullus gravior, actos in ditiones Reg. V.. Cels*. fe recipere, non alia mente, nam ut tutum per easdem quaerant au­ugium, quo alio tranſire poſſint, ſi ut ibidem ſubſiſtant& commorenrur, Cel. V. Reg.. pati forte nollet:; quod ut iis concedatur, nec miſeri ad certa& atro­cia ſupplicia üs, qui in hunc finem eos­dem perſequuntur,&, quod relatum no­bis, contagio perſecutionusꝝ, ſuarum etiam Cel. Vr. Reg. ſubditos Reforma­tae Religioni addictos, quamvis fi­deliſſimos, nec ulla labe inobedientiae adſperſos involvere ſatagant, protectionis iure, quo hactenus gaviſi ſunt, & inpoſterum fruantur, extradantur, hoc eſt, quod lex naturae, quod humanitas, quod miſericordia& clementia, cogenitae mag­norum principum virtutes, Reg. Cel. Vr. ſuadent, ſuggerunt,& ad quod tan­tum non eandem cogunt, quod nos ve­ro eo, quo par eſt, affectu, imo& pre­cibus ſummopere ab eadem contendi­mus. Sane ſi miſeri iſti vel minimum per­Petraſſent, quod eos poena& odio dig­nos redderet, tantum ah eſt, ut pro iis­dam intereedere induceremur, ut potius ipſi absque ullo Religionis nobis cum com­munis intuitu, promeritas ab iisdem exi­geremus poenas. At nunc cum nullius

criminis rei,& ipſa innocentia tuti, mi­

Erſter Theil, von der Mark insgemein. V. Kap.

ſed ut

156

ſeri tamen extorres, exſules, inopes, fa: melici, omnia bona, quibus ſors huma­na pretium fecit, imo& cariſſima vitae &i ſanguinis pignora reliquerint,& quaſi a fe jpſis divulſi fuerint, ſaltem ur cen. ſcientijs ſuit, quae nulla vi humana cogi poſſunt,& in quas ſolus ſibi Deus im­perium reſervavit, canſulerent quis non mifericordia, ope, auxilio dignoc egs Judica­res? Equidem tantam in bonitate Cels* Vr. Reg. reponimus fiduciam, ut non veriti ſimus pias has ad candem deferre com­mendatianes noſirur, quamwvis diverſitas re­ligionum, quas profitemur,& cauſa, pro qua oramus, ſcrupulum nobis movere po­tuiſſent. Sed& nos in ditibnihus noſtris, in primis MMeſtphalicis, plurimas habemus Ro­mans Catholicos, eos protegimus, fovemus, amamus, ad honores, dignitates& mu­nia promovemus, non ſecus ac caeteros, qui ejusdem nobiscum fidei ſunt, quid ni igitur perſuaderi nobis patiamur, hujus etiam exempli rationem CelseM. Vir. Reg. habiturum? Sane nullum eadem nobis gratius praeſtare poterit beneficium, quod non tantum grata ſemper recolere mente, ſed& omni officiorum genere demereri firmum nobis fixumque ſtat. Deus Cels**. VM. Reg. quam diutiſſime ſer­vet incolumem. Dabantur ex Arce no­{tra Potsdammenſi die i9. Jan. 1686.

( XL Solchergeſtalt hat nun die Franzö­ſiſche Nation in der Mark feſten fuß gefaſ­ſet: und wie dergleichen aufnahme auch in andern Landen ſich zugetragen; alſp iſt die ausſtoß!ung und vertreihung derſelben als eine groſſe revolution anzuſehen, welche ſo­wohl in Frankreich, als in den Proteſtanti­ſchen Landen von Europa eine merkliche vers aͤnderung nach ſich gezogen. Dann was Frankreich betrifft, fo iſt offenbahr, daß ſol­ches durch ausſtoſſung und abzug ſo bieler menſchen einen groſſen abgang beides an Ein­wohnern und einkuͤnften erlitten: geſtalt dann die bertriebene nicht allein einen groſ­fen theil ihres vermöoͤgens, ſondern auch ihre geſchicklichkeit und wiſſenſchafft, ſonderlich in den Vanufacturen, mithin auch die daher ruhrende bortheile mit ſich genommen, und in den Laͤndern, da ſie hingekommen, diejeni­ge wahren verfertiget, welche ſonſt aus Frankreich mit groſſen koſten haben muſſen geholet werden. Und iſt zwar nicht zu leug­nen, daß aus dem noch zurück gelaſſenen vermoͤgen dieſer Leute der Krohn Frankreich ein unſaglicher(dag zugewachſen: allein ö lange