155
daß wenn er ſie in ſeinem gebiet nicht dulden wollte, er fie. doch nicht zuruͤk treiben, oder ihren verfolgern in Frankreich wieder in die haͤnde geben, ſondern ſie ungehindert nach anderen ihren weg nehmen laſſen wollte. Welches ſchreiben man wegen der vielen nachdruͤklichen vorſtellungen dienſam erachtet, ganz anhero zu ſetzen, alſo lautende:
Sereniſſime
Qi gravia ſint plerumque ex diWM verſitate Religionum ocia: antiquior tamen& ſanẽtior eſt naturae lex, qua homo hominem ferre, pati, imo& afflictum absque merito ſuo juvare tenetur. Nec enim commercium inter gentes ullum eſſe aut ſubſiſtere poſſet absque hoc humanae Societatis vinculo, quo non tantum moratiores, ſed& barbarae ge.entes omni aevo inter fe: coaluerunt. Pervenit ad nos rumor, multos ex vicina Gallia, qui eandem nobis cum profitentur religionem, graviſſimis adverſus ipſos ibidem promulgatis Edictis perculſos& conſcientiae ſtimulis, quo nullus gravior, actos in ditiones Reg“. V.. Cels*. fe recipere, non alia mente, nam ut tutum per easdem quaerant auugium, quo alio tranſire poſſint, ſi ut ibidem ſubſiſtant& commorenrur, Cel. V. Reg.. pati forte nollet:; quod ut iis concedatur, nec miſeri ad certa& atrocia ſupplicia üs, qui in hunc finem eosdem perſequuntur,&, quod relatum nobis, contagio perſecutionusꝝ, ſuarum etiam Cel. Vr. Reg. ſubditos Reformatae Religioni addictos, quamvis fideliſſimos, nec ulla labe inobedientiae adſperſos involvere ſatagant, protectionis iure, quo hactenus gaviſi ſunt, & inpoſterum fruantur, extradantur, hoc eſt, quod lex naturae, quod humanitas, quod miſericordia& clementia, cogenitae magnorum principum virtutes, Reg. Cel. Vr. ſuadent, ſuggerunt,& ad quod tantum non eandem cogunt, quod nos vero eo, quo par eſt, affectu, imo& precibus ſummopere ab eadem contendimus. Sane ſi miſeri iſti vel minimum perPetraſſent, quod eos poena& odio dignos redderet, tantum ah eſt, ut pro iisdam intereedere induceremur, ut potius ipſi absque ullo Religionis nobis cum communis intuitu, promeritas ab iisdem exigeremus poenas. At nunc cum nullius
criminis rei,& ipſa innocentia tuti, mi
Erſter Theil, von der Mark insgemein. V. Kap.
ſed ut
156
ſeri tamen extorres, exſules, inopes, fa: melici, omnia bona, quibus ſors humana pretium fecit, imo& cariſſima vitae &i ſanguinis pignora reliquerint,& quaſi a fe jpſis divulſi fuerint, ſaltem ur cen. ſcientijs ſuit, quae nulla vi humana cogi poſſunt,& in quas ſolus ſibi Deus imperium reſervavit, canſulerent quis non mifericordia, ope, auxilio dignoc egs Judicares? Equidem tantam in bonitate Cels* Vr. Reg“. reponimus fiduciam, ut non veriti ſimus pias has ad candem deferre commendatianes noſirur, quamwvis diverſitas religionum, quas profitemur,& cauſa, pro qua oramus, ſcrupulum nobis movere potuiſſent. Sed& nos in ditibnihus noſtris, in primis MMeſtphalicis, plurimas habemus Romans Catholicos, eos protegimus, fovemus, amamus, ad honores, dignitates& munia promovemus, non ſecus ac caeteros, qui ejusdem nobiscum fidei ſunt, quid ni igitur perſuaderi nobis patiamur, hujus etiam exempli rationem CelseM. Vir. Reg. habiturum? Sane nullum eadem nobis gratius praeſtare poterit beneficium, quod non tantum grata ſemper recolere mente, ſed& omni officiorum genere demereri firmum nobis fixumque ſtat. Deus Cels**. VM. Reg. quam diutiſſime ſervet incolumem. Dabantur ex Arce no{tra Potsdammenſi die i9. Jan. 1686.
( XL Solchergeſtalt hat nun die Franzöſiſche Nation in der Mark feſten fuß gefaſſet: und wie dergleichen aufnahme auch in andern Landen ſich zugetragen; alſp iſt die ausſtoß!ung und vertreihung derſelben als eine groſſe revolution anzuſehen, welche ſowohl in Frankreich, als in den Proteſtantiſchen Landen von Europa eine merkliche vers aͤnderung nach ſich gezogen. Dann was Frankreich betrifft, fo iſt offenbahr, daß ſolches durch ausſtoſſung und abzug ſo bieler menſchen einen groſſen abgang beides an Einwohnern und einkuͤnften erlitten: geſtalt dann die bertriebene nicht allein einen groſfen theil ihres vermöoͤgens, ſondern auch ihre geſchicklichkeit und wiſſenſchafft, ſonderlich in den Vanufacturen, mithin auch die daher ruhrende bortheile mit ſich genommen, und in den Laͤndern, da ſie hingekommen, diejenige wahren verfertiget, welche ſonſt aus Frankreich mit groſſen koſten haben muſſen geholet werden. Und iſt zwar nicht zu leugnen, daß aus dem noch zurück gelaſſenen vermoͤgen dieſer Leute der Krohn Frankreich ein unſaglicher(dag zugewachſen: allein ö lange